nav-left cat-right
cat-right

Wprowadzenie do standardu SCORM

Wprowadzenie do standardu SCORM

Wstęp

Pojęcie e-learningu, tłumaczonego w niektórych publikacjach jako e-edukacja stało się obecnie powszechnie rozpoznawalne i wraz z rozwojem społeczeństwa informacyjnego popularne. Nic zatem dziwnego, że powstała potrzeba adaptacji istniejących lub wytworzenia nowych standardów, dzięki którym możliwe jest oparcie systemu nauczania elektronicznego na ogólnie przyjętych zasadach.
Jednym z takich standardów jest SCORM. Wiele osób zaangażowanych w procesy nauczania na odległość miała okazję spotkać się z tym pojęciem. Często jednak traktowany jest on jedynie hasłowo, a jego charakterystyka pozostaje nieznana dla przeciętnego odbiorcy.
Niniejszy artykuł ma za zadanie w przystępny sposób przybliżyć jego specyfikę osobom, które są zaangażowane w dostarczanie treści dydaktycznych lub organizacji szkoleń wspomaganych komputerowo, a także tym, którzy są odpowiedzialni od strony technicznej za powyższe zagadnienia.

Czym jest SCORM?

SCORM, czyli Sharable Content Object Reference Model stanowi model referencyjny. Składa się z zestawu specyfikacji i standardów, które zostały zebrane w formie specyfikacji technicznych (technical books). Poruszane zagadnienia zostały zgrupowane w trzech głównych tematach:

  • Content Aggregation Model (CAM),
  • Run-time Environment (RTE),
  • Sequencing and Navigation (SN).

Stworzeniu nowego standardu przyświecała przede wszystkim idea tworzenia współdzielonych treści dydaktycznych, dzięki czemu możliwe staje się utrzymanie wysokiej jakości szkoleń oferowanych w dowolnym miejscu i czasie. W związku z tym zdefiniowano szereg wymagań, których spełnienie jest możliwe dzięki stosowaniu standardu SCORM. Są to:

  • Interoperacyjność – zdolność do użycia komponentów wytworzonych w jednym systemie i zastosowania ich w innym.
  • Dostępność – zdolność do zlokalizowania i uzyskania dostępu do komponentów z wielu lokalizacji i dostarczenie ich do innych lokalizacji.
  • Wielokrotne użycie – zdolność do wykorzystania komponentów w różnych aplikacjach, kursach i programach nauczania.
  • Odporność – rozumiana jako niewrażliwość na zmiany technologii poprzez brak konieczności przeprojektowania, zmian konfiguracji czy ponownego kodowania istniejących komponentów.
  • Utrzymywalność – możliwość aktualizacji i rozwoju istniejących komponentów bez ponoszenia kosztów na przeprojektowanie, zmiany konfiguracji czy ponowne kodowanie.
  • Przystosowywalność – zdolność do nanoszenia zmian w celu spełnienia wymagań różnych klientów czy kursantów.

Standard umożliwia współdzielenie treści dzięki wykorzystaniu wypracowanych metod zdefiniowanych w ramach następujących modeli:

  • The Content Model – zasoby dydaktyczne (tekst, grafika, dźwięk, strony HTML, klipy wideo i inne elementy, które mogą zostać zaprezentowane przy użyciu przeglądarki WWW) stanowią tzw. Sharable Content Objects (SCO).
  • Content Aggregation – SCO podlegają agregacji tworząc spójne złożone obiekty.
  • Content Packaging – tworzone są pakiety składające się z dwóch głównych części: tzw. manifestu opisującego zawartość pakietu, organizację treści i zawartość pakietu oraz same pliki stanowiące treść dydaktyczną.

Główne cechy standardu SCORM to:

  • obiektowe podejście do tworzenia i dostarczania treści dydaktycznych;
  • interoperacyjność obiektów szkoleniowych w ramach wielu środowisk nauczania;
  • wspomaganie wypracowywania różnorodnych strategii nauczania bazujących na stopniu zaawansowania użytkownika i jego postępów w nauce;
  • metody katalogowania poprzez opakowywanie treści i strategii nauczania w celu importu i eksportu;
  • metody oznaczania treści w celu ich łatwiejszego wyszukiwania.
(Źródło: opracowano na podstawie Introduction to SCORM and the ADL Initiative)

 

Powyższy rysunek stanowi przykład wykorzystania tej samej lekcji dotyczącej formatowania tekstu w programie MS Word w trzech różnych kursach, stanowiących części trzech różnych programów nauczania. Mimo różnej tematyki kursów możliwe jest wyeliminowanie potrzeby tworzenia od początku i aktualizowania treści wchodzącej w skład każdego z kursów.
Zagnieżdżanie elementów należy rozumieć jednak w szerszy sposób, nie dotyczy ono tylko samych lekcji.

(Źródło: opracowano na podstawie Introduction to SCORM and the ADL Initiative)

 

W nieco odmienny sposób granularność i współdzielenie treści przedstawia poniższy rysunek.

 

 (Źródło: opracowano na podstawie W. Horton K. Horton, E-learning Tools and Technologies, Wiley 2003)

{mospagebreak title=Geneza SCORM}

Geneza SCORM

Myślę, że można zaryzykować stwierdzenie, że standard SCORM powstał jako odpowiedź na pojawiające się problemy z zarządzaniem dużą ilością materiałów szkoleniowych, które nabierały na znaczeniu wraz z rosnącą popularnością zjawiska e-learningu.
Organizacją, która jest odpowiedzialna za rozwój standardu SCORM jest Advanced Distributed Learning (ADL). Podobnie jak wiele inicjatyw związanych z powstaniem i rozwojem technik informatycznych organizacja ta powstała, aby sprostać wymaganiom stawianym przez sektor militarny w Stanach Zjednoczonych, w tym wypadku chodziło o potrzeby szkoleniowe wojska. Misją ADL jest pomoc w dostarczaniu wysokiej jakości treści szkoleniowych w taki sposób, aby były one dostosowane do indywidualnych potrzeb i dostępne zawsze i wszędzie przy utrzymaniu poziomu wydatków na rozsądnym poziomie.
Organizacja ADL zaadoptowała istniejące wcześniej specyfikacje, standardy i wskazówki wytworzone przez inne organizacje, by stworzyć spójny model referencyjny. Wraz z tymi organizacjami ADL kontynuuje prace nad rozwojem wspólnego standardu. Wśród tych organizacji cztery najważniejsze, które wniosły znaczący wkład w prace nad SCORM to:

  • Alliance of Remote Instructional Authoring & Distribution Networks for Europe
  • Aviation Industry CBT Committee (AICC)
  • Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE) Learning Technology Standards Committee (LTSC)
  • IMS Global Learning Consortium, Inc.

Gdy mowa o standardach w e-edukacji, często jednym tchem obok SCORM wymienia się standard AICC. W niektórych przypadkach może to skutkować błędną interpretacją zmierzającą do uznania tych dwóch standardów za znacząco różniące się od siebie lub zgoła konkurencyjne. Standard AICC został stworzony przez Aviation Industry CBT Committee i obecnie nie jest już rozwijany. Można zaś przyjąć, że wszystkie jego założenia zostały wchłonięte przez SCORM.

W październiku 2001 została opublikowana pierwsza wersja standardu SCORM oznaczona jako 1.2, będącą pierwszą powszechnie stosowaną. Zaś w styczniu 2004 opublikowano pierwszą wersję SCORM 2004, która jest nadal rozwijana i doczekała się już czwartej edycji.

Korzyści ze stosowania

Firmy, które są zainteresowane zakupem usług czy licencji na produkty związane z e-learningiem powinny podejmować decyzje mając na uwadze długoterminową strategię korzystania i rozwoju nauczania wspomaganego komputerowo, a nie skupiać się tylko na zaspokojeniu bieżących potrzeb w tym zakresie, czy też na ograniczeniu kosztów aktualnie realizowanego projektu. W świecie IT mamy do czynienia z szybko zmieniającymi się technologiami, trudno jest ocenić, które z nich przetrwają próbę czasu i będą nadal szeroko stosowane za kilka czy kilkanaście lat.

Zastosowanie produktów do zarządzania treścią i do tworzenia treści zgodnych ze standardem SCORM pozwala na obniżenie kosztów utrzymania oferowanych treści dydaktycznych.

Firma bądź organizacja korzystająca z takich produktów jest zdolna dokonywać sprawnie aktualizacji używanego oprogramowania lub zmienić platformę LMS na inną, odpowiadającą lepiej stawianym wymaganiom. Dzięki temu możliwe jest korzystanie z zalet nowych funkcjonalności pojawiających się w miarę rozwoju platform LMS. Nabywca szkoleń może swobodniej zmieniać dostawców szkoleń oraz aktualizować i rozbudowywać istniejące materiały szkoleniowe nie angażując przy tym znaczących środków na liczne rekonfiguracje, powtórne kodowanie czy rozwiązywanie bieżących problemów zgłaszanych przez użytkowników. A twórcy materiałów dydaktycznych są w stanie znaleźć większą rzeszę odbiorców dla swoich produktów.

Alternatywą dla stosowania standardu SCORM może być porzucanie w miarę upływu czasu raz wytworzonych kursów czy materiałów dydaktycznych z uwagi na wysoki koszt aktualizacji treści czy dostosowania do nowego środowiska LMS. Problem ten może się nasilać wraz ze wzrostem ilości kursów, nad którymi trudno zapanować. A jeśli dodać do tego galimatiasu problemy organizacyjne związane z zakresem odpowiedzialności, gdy dział IT jest odpowiedzialny jedynie za utrzymanie infrastruktury i aplikacji, a dział szkoleniowy za dostarczane treści, może się okazać, że bez zastosowania produktów zgodnych z ogólnie przyjętymi standardami, takimi jak np. SCORM – pieniądze wydane na {tag e-edukacja:e-edukację} po kilku latach zostają zmarnowane, a firma przestaje korzystać z kursów WBT.

Przed powstaniem SCORM borykano się z problemami takimi jak:

  • Niemożność przenoszenia kursów z jednej platformy LMS do innej.
  • Niemożność ponownego wykorzystania części wytworzonych treści w różnych kursach.
  • Niemożność zastosowania w prosty sposób zmian w wielu elementach treści w celu wytworzenia różnych wersji, naniesienia korekty czy dostosowania ich do indywidualnego programu nauczania.
  • Niemożność przeszukiwania biblioteki lub repozytorium treści dydaktycznych.

{mospagebreak title=Zakres standardu SCORM}

Zakres standardu SCORM

Jak wcześniej wspomniano dokumentacja standardu SCORM składa się z szeregu publikacji, z których każda dotyczy określonych zagadnień. Zostały w nich szczegółowo opisane kwestie techniczne, z którymi można się zapoznać po pobraniu ogólnie dostępnej dokumentacji ze strony ADL: www.adlnet.gov.
Książki te mogą być potraktowane jako samodzielne pozycje, jednak często te same pojęcia przeplatają się między nimi. Na przykład książka dotycząca RTE odwołuje się do pojęcia SCO (Sharable Content Object), które zostały opisane w specyfikacji dotyczącej CAM.

Content Aggregation Model (CAM)

Publikacja ta zawiera zestaw wymagań, które musi spełniać oprogramowanie typu tzw. authoring tools, jak również pomaga twórcom treści szkoleniowych i innym, którzy chcą tworzyć kursy zgodne z opisywanym standardem.

Główne tematy opisywane przez ten model obejmują:

  • Content Model – zawiera definicje używanej w dokumentacji terminologii;
  • Content Packaging – zawiera opisy i wymagania dotyczące agregacji i tworzenia pakietów treści szkoleniowych;
  • Metadata – zawiera opisy i wymagania dotyczące opisywania komponentów SCORM;
  • Sequencing and Navigation – zawiera opisy i wymagania dotyczące definiowania sekwencji i informacji o nawigacji w ramach treści szkoleniowych.

 

(Źródło: opracowano na podstawie Introduction to SCORM and the ADL Initiative)

Run-Time Environment (RTE)

Publikacja ta opisuje model środowiska uruchomieniowego SCORM wraz ze szczegółowymi wymaganiami dotyczącymi metod prezentacji obiektów, ustanawiania komunikacji pomiędzy LMS a SCO oraz śledzenia przepływu informacji o korzystaniu przez uczących się określonych treści. Opisane tematy dotyczące zarządzania środowiskiem uruchomieniowym można zgrupować jako:

  • dostarczanie treści nauczania do przeglądarki WWW użytkownika;
  • kwestie komunikacji pomiędzy obiektami treści a LMS;
  • jakie informacje są śledzone w odniesieniu do obiektów treści nauczania i jak LMS zarządza tymi informacjami.

Sequencing and Navigation (SN)

W tej publikacji opisano model sekwencji następujących po sobie zdarzeń inicjowanych zarówno przez system, jak też przez kursanta, rezultatem których wybierane są do prezentacji w przeglądarce określone instrukcje. Model nawigacyjny zakłada, że określone środowisko uruchomieniowe kursu wyposażone jest w mechanizmy służące do wywoływania określonych zdarzeń. Gdy kursant wywołuje takie zdarzenie (np. poprzez naciśnięcie przycisku nawigacyjnego) system LMS przekazuje informację o wystąpieniu zdarzenia w taki sposób, aby możliwe było wybranie do wyświetlenia w przeglądarce właściwych instrukcji (activity).
Standard SCORM nie definiuje żadnych wymagań dotyczących interfejsu użytkownika, czy sposobu wywoływania zdarzeń nawigacyjnych. Kwestie dotyczące warstwy prezentacyjnej kursu, sposobu rozmieszczenia elementów nawigacyjnych pozostają poza zakresem niniejszej specyfikacji.

Zgodność ze standardem i certyfikacja

Jednym z integralnych elementów omawianego standardu jest tzw. SCORM Conformance Test Suite. Stanowi on pakiet zawierający oprogramowanie, procedury oraz dokumentację służące do przeprowadzania testów. Przeznaczony jest dla firm prywatnych i organizacji zaangażowanych na rynku produktów i usług związanych z e-learningiem do samodzielnego przeprowadzania testów na zgodność platform LMS, SCO oraz pakietów szkoleniowych. Testowany produkt może zostać uznany za zgodny ze SCORM 2004, jeśli przejdzie wszystkie testy zgodności. Ten sam zestaw testujący używany jest przez centra certyfikacyjne.

 

Zapoznając się z rozmaitymi produktami na rynku można się spotkać z następującymi określeniami produktu:

  • SCORM® Conformant Product oznacza, że przeszedł on pomyślnie wszystkie testy. Określenie to może być nadawane samodzielnie przez producenta.
  • SCORM® Certified Product oznacza, że ów produkt został przetestowany przez niezależnych audytorów pracujących na rzecz centrum certyfikacyjnego, czyli ADL Certification Testing Center.

Z technicznego punktu widzenia nie ma różnicy między tymi dwiema etykietami, głównym wyróżnikiem jest w drugim przypadku potwierdzenie zgodności przez niezależną organizację. Dodatkowo warto nadmienić, że lista certyfikowanych produktów jest dostępna na stronie ADL.

Podsumowanie

Stosowanie rozwiązań zgodnych ze standardem SCORM może przynieść wymierne korzyści zarówno dla dostawców narzędzi związanych z e-learningiem, jak również dla firm i organizacji korzystających z tych narzędzi. Jak zauważa jednak Kazimierz Waćkowski i Jacek M. Chmielewski w artykule „Rola standaryzacji platform w e learningu” nie jest on panaceum na wszelkie bolączki, a to z uwagi na to, że jest on jeszcze w fazie rozwoju, choć ADL zapewnia, że kolejne jego wersje będą pojawiać się w coraz dłuższych odstępach czasu. Pewną zaletą standardu SCORM jest to, że brak obecnie konkurencyjnego dla niego standardu, choć nie można wykluczyć, że któryś z dużych graczy na rynku IT wprowadzi za jakiś czas własny standard.

Słownik pojęć

W tej sekcji zgrupowano najczęściej używane pojęcia w dokumentacji poświęconej SCORM.

 

  • Asset (zasób) – prosty, niezłożony z innych elementów blok treści dydaktycznych. Zasób jest elektroniczną reprezentacją tych treści w postaci tekstu, obrazu, dźwięku, animacji i innego typu obiektów, które mogą zostać wykorzystane przez przeglądarkę WWW w celu zaprezentowania użytkownikowi.
  • Sharable Content Object (SCO) – zbiór jednego lub więcej zasobów, który stanowi pojedynczą treść szkoleniową używaną przez środowisko uruchomieniowe (RTE) SCORM w komunikacji z LMS. SCO jest najmniejszą jednostką zasobów szkoleniowych wykorzystywaną przez LMS. Aby zwiększyć możliwość wielokrotnego użycia SCO zaleca się, aby te obiekty były niezależne od kontekstu, w jakim są używane, jednak standard SCORM nie definiuje określonych ograniczeń, np. co do wielkości SCO.
  • Activity – instrukcja lub zestaw instrukcji dla użytkownika określający czynności, które użytkownik powinien wykonać w trakcie szkolenia. Activity mogą służyć prezentacji SCO lub składać się z zagnieżdżonych podinstrukcji (sub-activities).
  • Content Organization (organizacja treści) – swego rodzaju mapa definiująca zamierzony sposób wykorzystania treści w postaci uszeregowanej struktury instrukcji.
  • Package – pakiet, który reprezentuje jednostkę treści nauczania. Pakietem może być lekcja, rozdział lub cały kurs. Każdy pakiet jest opatrzony manifestem.
  • Manifest – dokument XML zawierający informacje o strukturze i zawartości pakietu. Fizyczną formą reprezentacji manifestu jest plik o nazwie imsmanifest.xml, który jest powiązany z określonym pakietem, którego dotyczy.
  • Package Interchange File (PIF) – skompresowany plik zawierający plik imsmanifest.xml oraz wszystkie pliki składające się na pakiet. Definiuje on standard wymiany danych pomiędzy różnymi systemami LMS. SCORM wymaga, aby plik ten był zgodny z RFC 1951, co w praktyce oznacza zastosowanie formatu .zip.

Bibliografia

[1] W. Horton, K. Horton, E-learning Tools and Technologies, Wiley 2003
[2] Introduction to SCORM and the ADL Initiative, ADL 2004 (www.adlnet.gov)
[3] SCORM® 2004 3rd Edition. Overview. ADL 2006 (www.adlnet.gov)
[4] SCORM® 2004 3rd Edition. Content Aggregation Model, ADL 2006 (www.adlnet.gov)
[5] SCORM® 2004 3rd Edition. Run-Time Environment, ADL 2006 (www.adlnet.gov)
[6] SCORM® 2004 3rd Edition. Sequencing and Navigation, ADL 2006 (www.adlnet.gov)
[7] K.Waćkowski, J.Chmielewski, Rola standaryzacji platform w e-learningu, (http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=19&id=406)

 

Dodaj komentarz