Pojęcie e-learningu, tłumaczonego w niektórych publikacjach jako e-edukacja stało się obecnie powszechnie rozpoznawalne i wraz z rozwojem społeczeństwa informacyjnego popularne. Nic zatem dziwnego, że powstała potrzeba adaptacji istniejących lub wytworzenia nowych standardów, dzięki którym możliwe jest oparcie systemu nauczania elektronicznego na ogólnie przyjętych zasadach.
Jednym z takich standardów jest SCORM. Wiele osób zaangażowanych w procesy nauczania na odległość miała okazję spotkać się z tym pojęciem. Często jednak traktowany jest on jedynie hasłowo, a jego charakterystyka pozostaje nieznana dla przeciętnego odbiorcy.
Niniejszy artykuł ma za zadanie w przystępny sposób przybliżyć jego specyfikę osobom, które są zaangażowane w dostarczanie treści dydaktycznych lub organizacji szkoleń wspomaganych komputerowo, a także tym, którzy są odpowiedzialni od strony technicznej za powyższe zagadnienia.
SCORM, czyli Sharable Content Object Reference Model stanowi model referencyjny. Składa się z zestawu specyfikacji i standardów, które zostały zebrane w formie specyfikacji technicznych (technical books). Poruszane zagadnienia zostały zgrupowane w trzech głównych tematach:
Stworzeniu nowego standardu przyświecała przede wszystkim idea tworzenia współdzielonych treści dydaktycznych, dzięki czemu możliwe staje się utrzymanie wysokiej jakości szkoleń oferowanych w dowolnym miejscu i czasie. W związku z tym zdefiniowano szereg wymagań, których spełnienie jest możliwe dzięki stosowaniu standardu SCORM. Są to:
Standard umożliwia współdzielenie treści dzięki wykorzystaniu wypracowanych metod zdefiniowanych w ramach następujących modeli:
Główne cechy standardu SCORM to:
Powyższy rysunek stanowi przykład wykorzystania tej samej lekcji dotyczącej formatowania tekstu w programie MS Word w trzech różnych kursach, stanowiących części trzech różnych programów nauczania. Mimo różnej tematyki kursów możliwe jest wyeliminowanie potrzeby tworzenia od początku i aktualizowania treści wchodzącej w skład każdego z kursów.
Zagnieżdżanie elementów należy rozumieć jednak w szerszy sposób, nie dotyczy ono tylko samych lekcji.
W nieco odmienny sposób granularność i współdzielenie treści przedstawia poniższy rysunek.
(Źródło: opracowano na podstawie W. Horton K. Horton, E-learning Tools and Technologies, Wiley 2003)
{mospagebreak title=Geneza SCORM}
Myślę, że można zaryzykować stwierdzenie, że standard SCORM powstał jako odpowiedź na pojawiające się problemy z zarządzaniem dużą ilością materiałów szkoleniowych, które nabierały na znaczeniu wraz z rosnącą popularnością zjawiska e-learningu.
Organizacją, która jest odpowiedzialna za rozwój standardu SCORM jest Advanced Distributed Learning (ADL). Podobnie jak wiele inicjatyw związanych z powstaniem i rozwojem technik informatycznych organizacja ta powstała, aby sprostać wymaganiom stawianym przez sektor militarny w Stanach Zjednoczonych, w tym wypadku chodziło o potrzeby szkoleniowe wojska. Misją ADL jest pomoc w dostarczaniu wysokiej jakości treści szkoleniowych w taki sposób, aby były one dostosowane do indywidualnych potrzeb i dostępne zawsze i wszędzie przy utrzymaniu poziomu wydatków na rozsądnym poziomie.
Organizacja ADL zaadoptowała istniejące wcześniej specyfikacje, standardy i wskazówki wytworzone przez inne organizacje, by stworzyć spójny model referencyjny. Wraz z tymi organizacjami ADL kontynuuje prace nad rozwojem wspólnego standardu. Wśród tych organizacji cztery najważniejsze, które wniosły znaczący wkład w prace nad SCORM to:
Gdy mowa o standardach w e-edukacji, często jednym tchem obok SCORM wymienia się standard AICC. W niektórych przypadkach może to skutkować błędną interpretacją zmierzającą do uznania tych dwóch standardów za znacząco różniące się od siebie lub zgoła konkurencyjne. Standard AICC został stworzony przez Aviation Industry CBT Committee i obecnie nie jest już rozwijany. Można zaś przyjąć, że wszystkie jego założenia zostały wchłonięte przez SCORM.
W październiku 2001 została opublikowana pierwsza wersja standardu SCORM oznaczona jako 1.2, będącą pierwszą powszechnie stosowaną. Zaś w styczniu 2004 opublikowano pierwszą wersję SCORM 2004, która jest nadal rozwijana i doczekała się już czwartej edycji.
Firmy, które są zainteresowane zakupem usług czy licencji na produkty związane z e-learningiem powinny podejmować decyzje mając na uwadze długoterminową strategię korzystania i rozwoju nauczania wspomaganego komputerowo, a nie skupiać się tylko na zaspokojeniu bieżących potrzeb w tym zakresie, czy też na ograniczeniu kosztów aktualnie realizowanego projektu. W świecie IT mamy do czynienia z szybko zmieniającymi się technologiami, trudno jest ocenić, które z nich przetrwają próbę czasu i będą nadal szeroko stosowane za kilka czy kilkanaście lat.
Zastosowanie produktów do zarządzania treścią i do tworzenia treści zgodnych ze standardem SCORM pozwala na obniżenie kosztów utrzymania oferowanych treści dydaktycznych.
Firma bądź organizacja korzystająca z takich produktów jest zdolna dokonywać sprawnie aktualizacji używanego oprogramowania lub zmienić platformę LMS na inną, odpowiadającą lepiej stawianym wymaganiom. Dzięki temu możliwe jest korzystanie z zalet nowych funkcjonalności pojawiających się w miarę rozwoju platform LMS. Nabywca szkoleń może swobodniej zmieniać dostawców szkoleń oraz aktualizować i rozbudowywać istniejące materiały szkoleniowe nie angażując przy tym znaczących środków na liczne rekonfiguracje, powtórne kodowanie czy rozwiązywanie bieżących problemów zgłaszanych przez użytkowników. A twórcy materiałów dydaktycznych są w stanie znaleźć większą rzeszę odbiorców dla swoich produktów.
Alternatywą dla stosowania standardu SCORM może być porzucanie w miarę upływu czasu raz wytworzonych kursów czy materiałów dydaktycznych z uwagi na wysoki koszt aktualizacji treści czy dostosowania do nowego środowiska LMS. Problem ten może się nasilać wraz ze wzrostem ilości kursów, nad którymi trudno zapanować. A jeśli dodać do tego galimatiasu problemy organizacyjne związane z zakresem odpowiedzialności, gdy dział IT jest odpowiedzialny jedynie za utrzymanie infrastruktury i aplikacji, a dział szkoleniowy za dostarczane treści, może się okazać, że bez zastosowania produktów zgodnych z ogólnie przyjętymi standardami, takimi jak np. SCORM – pieniądze wydane na {tag e-edukacja:e-edukację} po kilku latach zostają zmarnowane, a firma przestaje korzystać z kursów WBT.
Przed powstaniem SCORM borykano się z problemami takimi jak:
{mospagebreak title=Zakres standardu SCORM}
Jak wcześniej wspomniano dokumentacja standardu SCORM składa się z szeregu publikacji, z których każda dotyczy określonych zagadnień. Zostały w nich szczegółowo opisane kwestie techniczne, z którymi można się zapoznać po pobraniu ogólnie dostępnej dokumentacji ze strony ADL: www.adlnet.gov.
Książki te mogą być potraktowane jako samodzielne pozycje, jednak często te same pojęcia przeplatają się między nimi. Na przykład książka dotycząca RTE odwołuje się do pojęcia SCO (Sharable Content Object), które zostały opisane w specyfikacji dotyczącej CAM.
Publikacja ta zawiera zestaw wymagań, które musi spełniać oprogramowanie typu tzw. authoring tools, jak również pomaga twórcom treści szkoleniowych i innym, którzy chcą tworzyć kursy zgodne z opisywanym standardem.
Główne tematy opisywane przez ten model obejmują:
(Źródło: opracowano na podstawie Introduction to SCORM and the ADL Initiative)
Publikacja ta opisuje model środowiska uruchomieniowego SCORM wraz ze szczegółowymi wymaganiami dotyczącymi metod prezentacji obiektów, ustanawiania komunikacji pomiędzy LMS a SCO oraz śledzenia przepływu informacji o korzystaniu przez uczących się określonych treści. Opisane tematy dotyczące zarządzania środowiskiem uruchomieniowym można zgrupować jako:
W tej publikacji opisano model sekwencji następujących po sobie zdarzeń inicjowanych zarówno przez system, jak też przez kursanta, rezultatem których wybierane są do prezentacji w przeglądarce określone instrukcje. Model nawigacyjny zakłada, że określone środowisko uruchomieniowe kursu wyposażone jest w mechanizmy służące do wywoływania określonych zdarzeń. Gdy kursant wywołuje takie zdarzenie (np. poprzez naciśnięcie przycisku nawigacyjnego) system LMS przekazuje informację o wystąpieniu zdarzenia w taki sposób, aby możliwe było wybranie do wyświetlenia w przeglądarce właściwych instrukcji (activity).
Standard SCORM nie definiuje żadnych wymagań dotyczących interfejsu użytkownika, czy sposobu wywoływania zdarzeń nawigacyjnych. Kwestie dotyczące warstwy prezentacyjnej kursu, sposobu rozmieszczenia elementów nawigacyjnych pozostają poza zakresem niniejszej specyfikacji.
Jednym z integralnych elementów omawianego standardu jest tzw. SCORM Conformance Test Suite. Stanowi on pakiet zawierający oprogramowanie, procedury oraz dokumentację służące do przeprowadzania testów. Przeznaczony jest dla firm prywatnych i organizacji zaangażowanych na rynku produktów i usług związanych z e-learningiem do samodzielnego przeprowadzania testów na zgodność platform LMS, SCO oraz pakietów szkoleniowych. Testowany produkt może zostać uznany za zgodny ze SCORM 2004, jeśli przejdzie wszystkie testy zgodności. Ten sam zestaw testujący używany jest przez centra certyfikacyjne.
Zapoznając się z rozmaitymi produktami na rynku można się spotkać z następującymi określeniami produktu:
Z technicznego punktu widzenia nie ma różnicy między tymi dwiema etykietami, głównym wyróżnikiem jest w drugim przypadku potwierdzenie zgodności przez niezależną organizację. Dodatkowo warto nadmienić, że lista certyfikowanych produktów jest dostępna na stronie ADL.
Stosowanie rozwiązań zgodnych ze standardem SCORM może przynieść wymierne korzyści zarówno dla dostawców narzędzi związanych z e-learningiem, jak również dla firm i organizacji korzystających z tych narzędzi. Jak zauważa jednak Kazimierz Waćkowski i Jacek M. Chmielewski w artykule „Rola standaryzacji platform w e learningu” nie jest on panaceum na wszelkie bolączki, a to z uwagi na to, że jest on jeszcze w fazie rozwoju, choć ADL zapewnia, że kolejne jego wersje będą pojawiać się w coraz dłuższych odstępach czasu. Pewną zaletą standardu SCORM jest to, że brak obecnie konkurencyjnego dla niego standardu, choć nie można wykluczyć, że któryś z dużych graczy na rynku IT wprowadzi za jakiś czas własny standard.
W tej sekcji zgrupowano najczęściej używane pojęcia w dokumentacji poświęconej SCORM.
[1] W. Horton, K. Horton, E-learning Tools and Technologies, Wiley 2003
[2] Introduction to SCORM and the ADL Initiative, ADL 2004 (www.adlnet.gov)
[3] SCORM® 2004 3rd Edition. Overview. ADL 2006 (www.adlnet.gov)
[4] SCORM® 2004 3rd Edition. Content Aggregation Model, ADL 2006 (www.adlnet.gov)
[5] SCORM® 2004 3rd Edition. Run-Time Environment, ADL 2006 (www.adlnet.gov)
[6] SCORM® 2004 3rd Edition. Sequencing and Navigation, ADL 2006 (www.adlnet.gov)
[7] K.Waćkowski, J.Chmielewski, Rola standaryzacji platform w e-learningu, (http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=19&id=406)
Dodaj komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.