nav-left cat-right
cat-right

Tworzenie kursów dla osób niepełnosprawnych

Tworzenie kursów dla osób niepełnosprawnych

Możliwość korzystania z nowoczesnej techniki i Internetu daje ludziom nowe możliwości nauki i komunikacji. Bez wychodzenia z domu można uzyskiwać łatwy dostęp do zasobów informacyjnych. Producenci oprogramowania – podobnie jak instytucje państwowe i organizacje pozarządowe – ponoszą wysiłki mające na celu usuwanie barier, które uniemożliwiają wielu osobom dostęp do wiedzy. Taką barierą często jest samo wyjście z własnego domu.

Wprowadzenie

Najszerszą grupę borykającą się z problemami technicznymi w zdobywaniu wiedzy stanowią osoby niepełnosprawne} Czy istnieje potrzeba tworzenia kursów e-learningowych skierowanych między innymi do takiej grupy odbiorców?

Otóż tak. Często „uczestnikami” szkoleń są ludzie, którzy z różnych względów, głównie zdrowotnych, nie mogą zdobywać wiedzy w tradycyjny sposób. Jednak czy odsetek tych osób jest na tyle wysoki by mimo wszystko zadawać sobie dodatkowy trud dostosowując istniejące kursów dla potrzeb osób posługujących się np. syntezatorem mowy.

Według Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych na podstawie danych z 2009 roku stwierdzono, że w Polsce jest prawie 4,2 mln osób niepełnosprawnych.

Zatem procentowo w dużym przybliżeniu można oszacować, że w kraju mieszka ok. 11% osób niepełnosprawnych.

Na świecie żyje zaś prawdopodobnie ok. 500 mln osób, z czego 37 mln w Europie.

Wraz z obserwowanym zjawiskiem starzenia się społeczeństwa liczby te mogą rosnąć, zatem krąg potencjalnych odbiorców takiego typu kursów także zwiększy się lub pozostanie na podobnym do obecnego poziomie. Aby być jednak szczerym, należy dodać, że stopień niepełnosprawności bywa różny i w dużej części przypadków nie wpływa w żadnej mierze na sposób korzystania z Internetu. Mimo wszystko mamy do czynienia z pewnym odsetkiem osób niewidomych lub niedowidzących, niesłyszących lub niedosłyszących oraz osób, które mają problemy ruchowe.

Poza niewątpliwymi korzyściami dla odbiorców kursów, także trener/organizator szkolenia uzyskuje dodatkowe korzyści biorąc udział w prowadzeniu takiego kursu.

Najważniejsze korzyści dla trenera/organizatora szkolenia:

  • szerszy krąg odbiorców,
  • zwiększenie efektywności szkolenia,
  • otwarcie się na nowe możliwości w przekazywaniu wiedzy.

Sprzymierzeńcem e-learningu jest przede wszystkim technika, ułatwienia wykorzystane przez osoby niepełnosprawne zapewniają (poza tą grupą) szerszy kręg odbiorców np. studentów korzystających z mniej wydajnych urządzeń czy połączeń sieciowych nie wymagających szybkiego transferu np. przy użyciu smartfonu, telefonu komórkowego, czy starszych komputerów oraz przy wykorzystaniu połączenia dial-up. Techniki te pozwalają również uczyć się w mniej sprzyjającym otoczeniu, np. przy złym oświetleniu lub głośnym pomieszczeniu.

Korzyści jakie mogą czerpać tag studenci:

  • szkolenie przystosowane do indywidualnych potrzeb,
  • możliwość nauki według indywidualnego rytmu,
  • brak sztywnego grafiku zajęć,
  • zważywszy na fakt, iż spora część szkoleń jest nieodpłatna, stanowi to brak bariery ekonomicznej w zdobywaniu wiedzy,
  • możliwość dostępu do szerokiego spektrum poszukiwań indywidualnych zainteresowań lub rozwijania już istniejących.

Określenie grupy odbiorców

W procesie tworzenia kursów, którego uczestnikami mogą być osoby niepełnosprawne należy rozpatrzyć m. in. następujące kwestie techniczne:

  • Czy odbiorcami mogą być osoby słabo widzące? Czy rozwiązaniem dla nich byłoby użycie dużej czcionki, czy może przygotowanie kursu, którego można wysłuchać?
  • Czy uczestnikami kursu mogą być osoby, które mają trudności w posługiwaniu się myszką lub klawiaturą?
  • Czy odbiorcami kursu mogą być osoby słabo słyszące lub pracujące w głośnych pomieszczeniach?
  • Czy klient, dla którego przygotowywany jest kurs, zwraca szczególną uwagę na usuwanie barier dla niepełnosprawnych lub kurs jest współfinansowany przez PFRON lub Unię Europejską?
  • Czy odbiorcami kursu mogą być ludzie korzystający z mobilnych rozwiązań, np. PDA, smartphone itp?
  • Czy odbiorcami kursu mogą być ludzie korzystający ze słabych łączy?

Podstawowym problemem zatem jest przygotowanie kursu, w którym będziemy w stanie przekazać wiedzę wszystkim chętnym uczestnikom w taki sposób, aby forma szkolenia była jasna i zrozumiała, a kurs nie tracił na atrakcyjności.

Interaktywność w szkoleniach

Interakcja ze studentem jest niezwykle istotna, gdyż powoduje konieczność indywidualnego myślenia i konfrontacji własnych odpowiedzi z treściami kursu.

Podczas tworzenia rozmaitych ćwiczeń, testów i innych elementów interaktywnych opartych na graficznej prezentacji należy pamiętać o osobach dotkniętych zaburzeniem rozpoznawania barw i osobach niedowidzących.

Wyobraźmy sobie ćwiczenie, w którym student powinien wybrać właściwy przycisk i kliknąć na nim. Przyciski opisane są kolorami: czerwony, żółty i zielony.

Użycie kolorów w szkoleniach dla osób niepełnosprawnych

Osoby, które nie rozróżniają kolorów mogą nie być w stanie wybrać, gdyż widzą je na przykład w taki sposób:

Jak widzą kolory osoby nie rozróżniające kolorów

Poruszanie się po ekranie powinno być w miarę możliwości zapewnione zarówno przy użyciu myszy jak i klawiatury. W trakcie testów kursu można spróbować odłączyć mysz od komputera i poruszać się tylko przy użyciu klawiatury. W ten sposób jesteśmy w stanie wykryć ewentualne utrudnienia lub znaleźć i opisać w pomocy do kursu sztuczki, które mogą ułatwić posługiwanie się klawiaturą.

Najważniejsze wskazówki

Opis układu strony

Elementy nawigacyjne powinny być rozmieszczone na stronie w sposób przemyślany i spójny. Należy zadbać o umieszczenie w pomocy do kursu adekwatnych informacji o możliwości obsługi kursu przy użyciu klawiatury. Dobrym pomysłem jest stworzenie ekranu pomocy, gdzie opisane są elementy układu strony. Czyli informacje np. gdzie wyświetlane jest menu kursu, jego treść, przyciski nawigacyjne, jak można opuścić kurs itp.

Wskazówki użycia

Elementy interaktywne powinny być zaopatrzone w dodatkowe wskazówki na temat ich używania. Dostarczają one informacji w jaki sposób uczeń powinien zrealizować ćwiczenie. Na przykład:

Umieść elementy we właściwej kolejności. Kliknij i upuść element w wybrane miejsce. Możesz to zrobić również używając klawiatury, Ctrl+N aby podnieść i Ctrl+D aby upuścić.

Wskazane jest umieszczanie wskazówek na górze ekranu, aby syntezator mowy przeczytał tekst we właściwej kolejności.

Tekst alternatywny

Elementy graficzne są ważnym elementem kursu i nie ma potrzeby aby z nich rezygnować. Należy pamiętać jednak o kilku kwestiach. Jedną z nich jest umieszczenie alternatywnego tekstu, który wyświetli się, gdy nie zostanie wyświetlony obrazek. Tekst powinien nieść ze sobą tę samą wartość informacyjną co grafika.

<img src=”img/obrazek.jpg” alt=”tekst alternatywny” width=”350” height=”250”>

Podobnie w przypadku zastosowania wykresów należy zadbać o opatrzenie ich tekstem, który ułatwia analizę wykresu.
Teksty te są odczytywane przez programy do syntezy mowy. Aby były poprawnie oddzielone od reszty tekstu zaleca się na końcu tekstu umieścić kropkę. Nie zaleca się używania skrótów i akronimów. Jeśli obrazek jest tylko elementem wyglądu strony lub służy do oddzielenia fragmentów tekstu należy umieścić pusty tekst alternatywny: alt=””.

Długość tekstu alternatywnego nie powinna przekraczać 50 znaków. Jeśli tekst jest dłuższy powinniśmy skorzystać z atrybutu longdesc, który definiuje adres dokumentu opisującego element. Na przykład:

<img src=”img/obrazek.jpg” alt=”tekst alternatywny” longdesc=”Long alt text example.htm” width=”350” height=”250”>

Transkypt

Jeśli decydujemy się na umieszczanie elementów multimedialnych dobrze jest pamiętać o tym, żeby treści te były dostępne dla wszystkich. Należy zawsze mieć na uwadze możliwość przygotowania alternatywnej metody poznania przekazywanych treści.

W przypadku nagranych materiałów czytanych przez lektora powinna istnieć możliwość wyświetlania treści w postaci tekstu (transcipt) lub tzw. closed-captioning. Ważne jest również, aby student miał możliwość kontroli odtwarzania, tzn. mógł w dowolnym momencie uruchomić i zatrzymać odtwarzanie.

Kolor i kontrast

Zadbajmy o dostateczny kontrast i dobór czytelnych kolorów, które nie męczą oczu. W tym celu możemy spróbować odpowiedzieć sobie na następujące pytania:

  • Czy tekst jest dostatecznie dobrze odróżnia się od tła?
  • Czy do wyróżnienia treści używamy tylko wyłącznie koloru?

Należy pamiętać o tym, że informacja którą niesie ze sobą kolor powinna być możliwa do uzyskania również w innej formie, np. poprzez pogrubienie czy pochylenie czcionki.

Grafika

JavaScript umożliwia stosowanie obrazków typu roll-over, które zmieniają się po najechaniu na grafikę myszką. Należy unikać takich rozwiązań jeśli informacja, którą niosą jest kluczowa w procesie nauki. Tekst lub grafika, która miga, zmienia kolory, np. animowane GIFy mogą rozpraszać studenta, a dla osób słabo widzących mogą stanowić poważny problem. Standardy mówią, że strona nie powinna powodować migania ekranu z częstotliwością większą niż 2 Hz i niższą niż 55 Hz. Więcej: (http://www.section508.gov/ )

Czas na odpowiedź

Ogólnie rzecz biorąc w trakcie przygotowywania materiału trudno jest oszacować czas potrzebny studentowi na zaznajomienie się z treścią. Percepcja ludzi może być bardzo różna. Dlatego najlepszym sposobem jest unikanie stosowania ograniczeń czasowych w przypadku oczekiwania na interakcję ze strony osoby uczącej się. Jeśli jednak stosujemy ograniczenia czasowe zadbajmy o to, by czas był wystarczająco długi.

Flash

Jeśli decydujemy się używać techniki flash można w trakcie tworzenia treści skorzystać z możliwości programu Macromedia Flash. W menu Window -> Other Panels -> Accessibility mamy możliwość ustawienia opcji, dzięki którym programy typu screen reader (syntezator mowy) odczytują na głos zawartości animacji.

Tabele

Użycie tabel jest dobrym sposobem na przekazanie złożonych informacji i analizy zależności między różnymi wartościami. Tworząc tabele w języku HTML warto jednak pamiętać o syntezatorach mowy. Aby zawartość tabeli była poprawnie zinterpretowana nagłówki należy oznaczyć jako <th> zamiast <td>.

Pomoc on-line

Ekrany pomocy do kursu powinny być łatwo dostępne, łatwe do nawigacji, posiadać łatwość wyszukiwania i mieć możliwość wydrukowania.

Dodatkowe materiały

http://www.niepelnosprawni.pl/ – portal ludzi niepełnosprawnych,
http://www.bezbarier.pl/ – portal z bazą danych ofert pracy dla niepełnosprawnych,
http://www.section508.gov/ – amerykańskie standardy tworzenia stron internetowych z ułatwieniami dostępu,
http://en.wikipedia.org/wiki/Closed_captioning – informacje o closed-captioning (w języku angielskim).

Grafika użyta w artykule pochodzi z serwisu http://www.freedigitalphotos.net/images/view_photog.php?photogid=2629

Dodaj komentarz